Η εξέλιξη και οι αναθεωρήσεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης: από την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης έως την αναθεώρηση του 2024

Abstract

Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ), το οποίο προτάθηκε αρχικά από τον Γερμανό Υπουργό Οικονομικών Τέο Βάιγκελ τη δεκαετία του 1990, σχεδιάστηκε για να διασφαλίσει τη δημοσιονομική πειθαρχία και τη σταθερότητα των τιμών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), ιδίως μεταξύ των κρατών-μελών της ζώνης του ευρώ. Βασισμένο στα άρθρα 121 και 126 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το ΣΣΑ περιλαμβάνει ένα προληπτικό και ένα διορθωτικό σκέλος, με στόχο την παρακολούθηση και εφαρμογή του συντονισμού της δημοσιονομικής πολιτικής. Το προληπτικό σκέλος απαιτεί από τα κράτη μέλη να υποβάλλουν ετησίως Προγράμματα Σταθερότητας ή Σύγκλισης, στα οποία περιλαμβάνονται και οι Μεσοπρόθεσμοι Δημοσιονομικοί Στόχοι (MTOs), ενώ το διορθωτικό σκέλος ενεργοποιεί τη Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος (ΔΥΕ) σε περίπτωση παραβίασης των δημοσιονομικών κανόνων. Η ΔΥΕ ανεστάλη προσωρινά μέσω της ενεργοποίησης της γενικής ρήτρας διαφυγής κατά την περίοδο 2020–2023, λόγω της πανδημίας COVID-19 και των οικονομικών επιπτώσεων της ενεργειακής κρίσης και του πολέμου στην Ουκρανία. Ωστόσο, η Ρουμανία παρέμεινε σε καθεστώς ΔΥΕ εξαιτίας προϋπαρχόντων δημοσιονομικών ανισορροπιών. Παρά τις υπερβάσεις των ορίων του ΣΣΑ από αρκετά κράτη μέλη το 2023, δεν κινήθηκαν νέες διαδικασίες, λόγω των έκτακτων συνθηκών. Από τις 19 Ιουνίου 2024, το πλαίσιο της ΔΥΕ επανενεργοποιείται με βάση τα στοιχεία του 2023 και τους προϋπολογισμούς του 2024, αν και θα εξετάζονται μόνο περιπτώσεις υπερβολικού ελλείμματος. Τον Φεβρουάριο του 2024, η ΕΕ υιοθέτησε αναθεωρημένους κανόνες για το ΣΣΑ, επιμηκύνοντας το χρονοδιάγραμμα της ΔΥΕ και επιτρέποντας πιο σταδιακές δημοσιονομικές προσαρμογές με αντάλλαγμα δεσμεύσεις για μεταρρυθμίσεις. Βάσει του νέου πλαισίου, όλα τα κράτη μέλη υποχρεούνται να υποβάλουν εθνικά μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά-διαρθρωτικά σχέδια έως τις 20 Σεπτεμβρίου 2024, εγκαινιάζοντας μια νέα φάση στην ευρωπαϊκή δημοσιονομική διακυβέρνηση.

The Stability and Growth Pact (SGP), initially proposed by German Finance Minister Theo Waigel in the 1990s, was designed to uphold fiscal discipline and price stability within the European Union (EU), particularly among euro area Member States. Based on Articles 121 and 126 of the Treaty on the Functioning of the European Union, the SGP includes a preventive and a corrective arm, aiming to monitor and enforce fiscal policy coordination. The preventive arm requires Member States to submit annual Stability or Convergence Programmes, including Medium-Term Budgetary Objectives (MTOs), while the corrective arm can trigger an Excessive Deficit Procedure (EDP) in case of fiscal rule breaches. The EDP was temporarily suspended through the activation of the general escape clause between 2020 and 2023 in response to the COVID-19 pandemic and the economic consequences of the energy crisis and the war in Ukraine. Nonetheless, Romania remained under the EDP due to pre-existing fiscal imbalances. As of 2023, multiple Member States breached SGP thresholds, but no new procedures were initiated due to exceptional circumstances. From 19 June 2024, the EDP framework will resume based on 2023 data and 2024 budgets, although only excessive deficits will be considered for new procedures. In February 2024, the EU adopted revised SGP rules, extending the EDP timeline and allowing more gradual fiscal adjustments in exchange for reform commitments. Under the new framework, all Member States must submit national medium-term fiscal-structural plans by 20 September 2024, marking a new phase in EU fiscal governance.