Γεωπολιτική ανάλυση στο ενεργειακό σύμπλοκο της Ανατολικής Μεσογείου: ο ρόλος της στο ενεργειακό μίγμα της ΕΕ και ο δρόμος προς την πράσινη μετάβαση

Abstract

Η παρούσα εργασία εξετάζει τον γεωπολιτικό ρόλο της Ανατολικής Μεσογείου στο πλαίσιο της ενεργειακής πολιτικής και στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με έμφαση στη συμβολή της περιοχής στη διαφοροποίηση του ενεργειακού μίγματος και στην πορεία προς την Πράσινη Μετάβαση. Η μελέτη αναλύει τη διασύνδεση μεταξύ ενεργειακής ασφάλειας, γεωπολιτικών ισορροπιών και περιβαλλοντικών δεσμεύσεων της ΕΕ, υπό το φως των πρόσφατων κρίσεων όπως ο ρωσοουκρανικός πόλεμος και η ενεργειακή αναδιάταξη που αυτός προκάλεσε. Μέσω της Συστημικής Γεωπολιτικής Ανάλυσης διερευνάται πώς οι ενεργειακές υποδομές, οι θεσμοί και οι διεθνείς σχέσεις διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα αλληλεπιδράσεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Η εργασία αξιοποιεί ποσοτικά δεδομένα για το ενεργειακό μίγμα της ΕΕ και των χωρών της περιοχής (Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ, Αίγυπτος, Τουρκία) και εξετάζει τον ρόλο στρατηγικών έργων, όπως ο αγωγός EastMed και οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις EuroAsia και EuroAfrica Interconnector. Τα ευρήματα δείχνουν ότι η Ανατολική Μεσόγειος μπορεί να αποτελέσει κρίσιμο πυλώνα ενεργειακής ασφάλειας και παράλληλα κόμβο πράσινης ενέργειας, εφόσον ευθυγραμμιστεί με τις ευρωπαϊκές πολιτικές απανθρακοποίησης και βιώσιμης ανάπτυξης. Συμπερασματικά, η ενεργειακή μετάβαση της ΕΕ δεν είναι μόνο τεχνικό ή οικονομικό ζήτημα, αλλά βαθιά γεωπολιτικό, όπου η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου αναδεικνύεται σε στρατηγικό πεδίο ισορροπίας ανάμεσα στην ασφάλεια εφοδιασμού και την πράσινη ανάπτυξη.This dissertation examines the geopolitical role of the Eastern Mediterranean within the framework of the European Union’s energy policy and strategy, focusing on the region’s contribution to the diversification of the EU energy mix and its path toward the Green Transition. The study analyzes the interconnection between energy security, geopolitical dynamics, and the EU’s environmental commitments, in light of recent crises such as the Russia–Ukraine war and the ensuing reconfiguration of the European energy landscape. Through a Systemic Geopolitical Analysis, it explores how energy infrastructures, institutions, and international relations interact to shape a complex yet decisive environment in the Eastern Mediterranean. Quantitative data on the energy mix of the EU and regional countries (Greece, Cyprus, Israel, Egypt, and Turkey) are employed to assess the geopolitical and strategic significance of key projects, such as the EastMed pipeline and the EuroAsia and EuroAfrica Interconnector initiatives. The findings indicate that the Eastern Mediterranean can serve as both a vital pillar of energy security and a potential hub for green energy, provided it aligns with the EU’s decarbonization and sustainable development goals. Overall, the European energy transition is not merely a technical or economic process but a profoundly geopolitical one, where the Eastern Mediterranean emerges as a strategic arena balancing supply security and green growth.